Ο Βασίλειος Μαρκεζίνης αυτό τον καιρό και για λίγες ημέρες βρίσκεται στην Αθήνα για τις ανάγκες της παρουσίασης του βιβλίου του. Ο δημοσιογράφος Στέλιο Παρασκευόπουλο βρέθηκε στη τιμή να έχει μαζί του μια « de profundis» συζήτηση πάνω στον πολιτισμό, την πολιτική και τη διπλωματία.
Η συνέντευξη παραχωρήθηκε στο ενημερωτικό portal της Zeronews και στην εφημερίδα Ελεύθερος Τύπος.
Απολαύστε μερικά σημαντικά και επίκαιρα αποσπάσματά της…..
-Στο βιβλίο σας υποστηρίζετε ότι η κληρονομιά της αρχαίας ελληνικής σκέψης προς τη γηραιά Ήπειρο, διαμόρφωσε τον λεγόμενο ευρωπαϊκό πολιτισμό. Γιατί εξαιρείται γενικά από τον λογισμό μας η συμβολή του Βυζαντίου στην Ευρώπη; Πολλοί μάλιστα ιστορικοί υποστηρίζουν ότι δεν θα υπήρχε η Ευρώπη εάν δεν είχε υπάρξει το Βυζάντιο, σημειώνοντας μάλιστα πως το Βυζάντιο υπήρξε η πρώτη Ευρωπαϊκή Αυτοκρατορία. Τι λέτε;
Πρώτα απ’ όλα δεν εξαιρώ το Βυζάντιο το οποίο το θεωρώ Ελληνικό. Τουλάχιστον από τον Ηράκλειο και πέρα είναι Ελληνικό. Εγώ πάω και πιο πριν και σας δίνω ένα παράδειγμα ως Νομικός. Ο Ιουστινιανός. Τα πρώτα νομοθετήματα του Ιουστινιανού ο «Κώδικας», οι «Πανδέκτες» ήταν γραμμένοι λατινικά. Οι τελευταίοι νόμοι του Ιουστινιανού οι «Νεαραί» είναι γραμμένοι στα Ελληνικά. Όχι Λατινικά.
Γιατί;
Σημαίνει ότι μέσα στη περίοδο της βασιλείας ενός βασιλέως του Ιουστινιανού οι επαρχιωτικοί διοικητές, οι δικηγόροι κ.ά είχαν στραφεί στην ελληνική γλώσσα και την καταλαβαίνανε εξίσου καλά, αν όχι καλύτερα από τα λατινικά. Δεν λησμονώ το Βυζάντιο. Το θεωρώ μια συνέχεια του Ελληνισμού…
-Στη διαμόρφωση του ευρωπαϊκού πολιτισμού;
Βεβαίως, όλα μπαίνουν μαζί. Σε διάφορα σημεία του βιβλίου τονίζω ότι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός είναι αμάλγαμα πολλών ιδεών, χριστιανισμού, ελληνισμού, ρωμαϊκού δικαίου και εβραϊκών ιδεών.
-Επιτρέψτε μου να επιμείνω στο θέμα της διαμόρφωσης του ευρωπαϊκού πολιτισμού, γιατί είναι παγιωμένη μια αντίληψη –εσφαλμένη σε μεγάλο βαθμό κατά την ταπεινή άποψή μου- ότι στο κληροδότημα του αρχαίου πολιτισμού οφείλεται αποκλειστικά ο ευρωπαϊκός πολιτισμός. Ένας όμως από τους μεγάλους διανοητές της Γαλλίας, ο Πολ Βαλερί, έχει γράψει ότι «Ευρώπη είναι όσοι έχουν δεχτεί την ελληνική παιδεία της αρχαιότητας, τη ρωμαϊκή εμβέλεια του νόμου και την πνευματικότητα του ιουδαϊκό-χριστιανισμού». Δηλαδή, όπως λέει και η Αρβελέρ : Αθήνα-Ρώμη-Ιερουσαλήμ είναι οι τρεις πρωτεύουσες της Ευρώπης. Εμείς, λοιπόν, γιατί επιμένουμε μόνο αρχαιοελληνικά, μόνο αρχαιοαθηναϊκά;
Εγώ δεν διαφωνώ με αυτό. Είναι συνδυασμός πολλών ιδεών. Θέλετε να το πείτε Ιερουσαλήμ, θέλετε να το πείτε Ρώμη, δεν αρνούμαι τη σημασία του ενός και του άλλου. Ωστόσο να σας επισημάνω αυτό που είπε ο Τόινμπι ότι “μπορώ να φανταστώ την Ευρώπη χωρίς τη Ρώμη, αλλά δεν μπορώ να φανταστώ την Ευρώπη χωρίς την Αθήνα”. Το ελληνικό στοιχείο και ως γλώσσα και ως ύφος και ως ιδεώδη και ως ιδέες και ως αρχές είναι αιώνια. Και είναι αιώνια καθώς έχουν το πλεονέκτημα να είναι προσαρμοστικά.
Εγώ διάλεξα να τονίσω στο βιβλίο μου τον Ελληνισμό. Αλλά ούτε καν όλο τον Ελληνισμό. Το βιβλίο για παράδειγμα δεν ασχολείται με την φιλοσοφία, ασχολείται με την αρχαία ελληνική τραγωδία. Όχι μόνο λοιπόν ασχολούμαι με την τραγωδία αλλά και με τον Ευριπίδη γιατί θεωρώ ότι είναι ένας από τους πιο σύγχρονους τραγωδούς. Αυτά τα οποία λέει έχουν πολλά μαθήματα να μας διδάξουν σήμερα. Πρόθεση μου ήταν στο βιβλίο να εξειδικεύσω την επιρροή της ελληνικής τραγωδίας στο σύγχρονο ευρωπαϊκό πολιτισμό. Και το δίδω με πολλές λεπτομέρειες και κατά τρόπο μοναδικό, παρακολουθώντας την εξέλιξη των ελληνικών ιδεών μέσω της Ρώμης, του Βυζαντίου, του Μεσαίωνα, της Αναγεννήσεως, της Κλασικής περιόδου του 18ου αιώνα, του διαφωτισμού, του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα. Νομίζω ότι αυτό το έργο δεν το έχει επιχειρήσει κανείς μέχρι στιγμής.
Είμαστε απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων; Είμαστε η συνέχεια;
Εγώ νομίζω, ναι. Όσο μπορείτε να δείτε ότι είναι συνέχεια ο κάθε λαός. Είναι πολύ εύκολο να λέμε ότι έχουν μπλεχτεί τα αίματα με τις διάφορες μετακινήσεις και αυτό νομίζω ισχύει για όλους. Πολύ λίγες χώρες μπορούν να το αρνηθούν.
Σε ένα σημείο του βιβλίου μου κάνω μια παραπομπή εις τους «Βατράχους» του Αριστοφάνη» το οποίο παίχτηκε μετά τον θάνατο του Ευριπίδη και μετά τη καταστροφή της Αθήνας στο πόλεμο με τη Σπάρτη. Σε μια περίοδο μεταβατική, σε μια περίοδο αγωνίας που όλα πήγαιναν άσχημα, που οι άνθρωποι είχαν χάσει την εμπιστοσύνη τους στον εαυτό τους, στην ιστορία τους, στο παρελθόν τους, όπως ακριβώς είναι και η δική μας εποχή. Και άμα διαβάσετε τους «Βατράχους» και τη φράση την οποία παραπέμπω, ισχύει απόλυτα σήμερα αυτό που λέει ο Αριστοφάνης. Ο Ευριπίδης και ο Αισχύλος κάνουν ένα διαγωνισμό για το ποιος είναι ο μεγαλύτερος τραγωδός. Ρωτάει ο Διόνυσος που είναι ο διαιτητής αυτής συζήτησης: Ποιος μπορεί να μας σώσει γιατί κινδυνεύουμε; Και απαντάει ο Ευριπίδης κάτι που είναι απόλυτα σύγχρονο : «Πάρτε το απόφαση. Αυτός που μας κατέστρεψε δεν μπορεί να είναι αυτός που θα μας σώσει». Αυτό ισχύει και σήμερα. Αν αυτό δεν μας δείχνει ότι τουλάχιστον στη μορφή σκέψης ο αρχαίος Έλληνας και ο νέος Έλληνας είναι το ίδιο-απλώς ο αρχαίος Έλληνας εκφράζεται πιο καλά, πιο σύντομα και το λέει πρώτος.
-Και ο Ελύτης που έλεγε ότι είμαστε Έλληνες αλλά με πολλές επιστρώσεις…
Δεν με ενοχλούν αυτά. Κάθε επίστρωση, κάθε επιρροή πλουταίνει έναν πολιτισμό. Το να αγαπάς την Ελλάδα και τον ελληνικό πολιτισμό δεν σημαίνει ότι πρέπει να είσαι όπως το λένε και στην αργκό «Ελληναράς». Η συμβολή του ελληνικού πολιτισμού στον ευρωπαϊκό είναι ακριβώς αυτό: ότι έδωσε βασικές ιδέες. Έδωσε ένα εκπληκτικό λεξιλόγιο, έδωσε ένα γραφικό ύφος μοναδικό, περιεκτικό, απέφυγε την φλυαρία. Στο σημείο αυτό οι αρχαίοι Έλληνες- ο Όμηρος ιδίως διαφέρει πάρα πολύ από τους νέους Έλληνες. Ο αποχωρισμός του Έκτορα από την Ανδρομάχη με δυο λέξεις παρουσιάζει σύνθετα αισθήματα που ένας σύγχρονος συγγραφέας θα χρειαζόταν σελίδες. Της παραδίδει πίσω τον Αστυάνακτα και την χαϊδεύει, την χαϊδεύει δεν την φιλάει. Και αυτή δέχεται το παιδί στο κόρφο της και λέει ο Όμηρος με δύο λέξεις: «με χαμόγελο και δάκρυα». Αυτό δείχνει τα ποικίλα συναισθήματα που αισθάνεται αυτή η γυναίκα εκείνη την ώρα, στεναχώρια και χαρά. Γιατί ξέρει ότι θα χάσει τον άντρα της και από την άλλη μεριά του χαμογελάει για να του δείξει ότι δέχεται τη παρηγοριά που της δίδει. Αυτή η εκφραστική ικανότητα του αρχαίου είναι μοναδική. Μπορώ να το πω με υπερηφάνεια και θαυμασμό, ότι αυτό είναι-χωρίς να αρνούμαι τις συμβολές άλλων πολιτισμών-που κάνει τον ευρωπαϊκό πολιτισμό τόσο πλούσιο.
-Την άποψη της Αρβελέρ την συμμερίζεστε, ότι δηλαδή από το Βυζάντιο αρχίζει ο καθημερινός μας βίος, ότι αρχίζει η νεοελληνική συνέχεια; Ότι τα μόνα εθνολογικά στοιχεία που έχουμε σήμερα ως Ελλάδα είναι αυτά που μας παρέδωσε η Κωνσταντινούπολη, δηλαδή τη γλώσσα του «φτωχοπρόδρομου» και βέβαια την ορθοδοξία;
Η κυρία Αρβελέρ που υμνεί το Βυζάντιο είναι στο κάτω κάτω βυζαντινή ιστορικός και πολύ γνωστή. Μπορώ να δώσω και επί πλέον παραδείγματα. Παραδείγματος χάριν οι νόμοι στην ελευθερωθείσα Ελλάδα μετά τον πόλεμο οι Έλληνες δεν λέγανε θα επαναφέρουμε τους παλιούς νόμους, αλλά θα επαναφέρουμε τους νόμους των βυζαντινών ημών προπατόρων. Αλλά οι ιδέες του Βυζαντίου, οι φιλοσοφικές ιδέες, οι καλλιτεχνικές ιδέες, βεβαίως έχουν μείγμα χριστιανισμού και άλλων πολιτισμών∙ αργότερα μπαίνουν και φραγκικές ιδέες αλλά η βάση είναι ελληνική. Δεν μπορώ να πιστέψω ούτε για μια στιγμή ότι η κυρία Αρβελέρ –την οποία τιμώ- θεωρεί ότι η ιστορία του ελληνικού πνεύματος αρχίζει με το Βυζάντιο.
Η ιστορία του ελληνικού πνεύματος όσο και αν το βρίσκει κανείς απίθανο να το πιστέψει είναι εκατό εκατοπενήντα χρόνια από τους Περσικούς πολέμους μέχρι την άφιξη των Μακεδόνων…
-Πολυδιάστατη δηλαδή πολιτική προϋποθέτει ηγέτη…
Αναμφισβήτητα και ο ηγέτης αυτός λείπει. Και στην Αμερική και στην Ευρώπη και στην Ελλάδα. Εγώ το έχω πει κι έχω παρεξηγηθεί. Είπα από τους ηγέτες που βλέπω στον ορίζοντα αυτή τη στιγμή, ένας είναι παραδείγματος χάριν ο κ. Πούτιν, και μου απάντησε ο ερωτών δημοσιογράφος ότι δεν είναι δημοκρατικά εκλεγμένος. Και του απάντησα με τη σειρά μου, που βρήκατε ποτέ στον ορισμό του ηγέτη προϋπόθεση ότι πρέπει να είναι δημοκρατικά εκλεγμένος. Ο ηγέτης είναι ο άνθρωπος που έχει φαντασία, είναι αυτός ο οποίος τολμά, είναι αυτός που ηγείται από μπροστά και όχι αυτός που παρακολουθεί τις δημοσκοπήσεις και αναλόγως δρα ή αντιδρά. Αυτά δεν τα έχουμε τώρα. Βάζω στοίχημα ότι η μεγάλη πλειοψηφία των απλών ανθρώπων που διαβάζουν αυτά τα πράγματα τα καταλαβαίνουν, έστω και εάν δεν συμφωνούν απόλυτα μαζί μου. Επίσης κατ’ επανάληψη λέω ότι δεν είμαι δικηγόρος που προσπαθώ να κερδίσω μια υπόθεση, εγώ δεν είμαι πολιτικός που προσπαθώ να κερδίσω ψήφους. Εγώ είμαι σκεπτόμενος άνθρωπος που θέλω να δίνω ιδέες στους αναγνώστες μου και να τους αφήνω να τις σκέπτονται.
-Τον επόμενο μήνα εξ όσων γνωρίζω, και μόλις είπατε και εσείς, πρόκειται να κυκλοφορήσει το νέο σας βιβλίο με τίτλο «Η Ελλάδα στον κατήφορο». Έχει κι άλλο κατήφορο η χώρα; Ως που μπορεί να φτάσει;
Ναι έχει και άλλο κατήφορο. Και θα το συζητήσουμε στο επόμενο βιβλίο.
-Από τη σημερινή σηπεδώνα πως μπορεί να εξέλθει η Ελλάδα;
Και με νέο πρόγραμμα και με νέες ιδέες και προπαντός με ομόνοια. Πρέπει να πείσουμε τον κόσμο ο οποίος βράζει, ο οποίος υποφέρει, ο οποίος πεινάει, ο οποίος είναι εγκαταλελειμμένος, όχι με τα σλόγκαν μνημόνιο ή μη μνημόνιο, όχι με αυτές τις ανοησίες, ευρώ ή μη ευρώ, γιατί τα έχουμε μεταβάλει σε σλόγκαν αυτά. Πρέπει να τον πείσουμε ότι πρέπει να είναι όλοι μαζί και να ομονοούν και να συνεργαστούν. Και σας λέω είναι γελοία η ελληνική πολιτική κατάσταση τώρα. Να!, δείτε τους ανθρώπους που συμπράξανε ως υπουργοί του κ. Παπανδρέου εις την καταστροφή, για την οποία φέρει μεγάλο μέρος της ευθύνης, όχι όλη, αλλά μεγάλο, αυτοί οι υπουργοί να κινούνται τώρα- ο καθένας ανεξάρτητα, να τον κατηγορούν, που δείχνει αχαριστία, γιατί αν δεν ήταν αυτός δεν θα είχαν πάρει τις θέσεις τους- και να προσπαθούν να μας πείσουν ότι είναι νέοι. Γιατί είναι νέοι; Γιατί αυτοί που μας κατέστρεψαν μπορούν να διεκδικούν το δικαίωμα να μας σώσουν; Αυτοί μας κατέστρεψαν και κανονικά πρέπει και οι ίδιοι να σβήσουν.
